Διονύσιος Σολωμός, "Η ημέρα της Λαμπρής"

              Σαν σήμερα, το 1798, γεννιέται στη Ζάκυνθο ο ποιητής μας Διονύσιος Σολωμός. Πατέρας του ήταν ο πλούσιος άρχοντας Νικόλαος Σολωμός και μητέρα του η υπηρέτρια του σπιτιού Αγγελική Νίκλη. Αν και ο Νικόλαος επισημοποιεί τη σχέση του με την Αγγελική λίγο πριν πεθάνει, ο Σολωμός δεν ξεχωρίζει από τα "νόμιμα" αδέρφια του ως προς την ανατροφή και τη μόρφωση. Στη Ζάκυνθο μαθητεύει κοντά στον Ιταλό δάσκαλο και ιερωμένο Don Santo Rossi. Στη συνέχεια σπουδάζζει στο Λύκειο της Κρεμόνας και στο Πανεπιστήμιο της Παβίας και αποκτά μια γερή κλασική μόρφωση. Το 1818 επιστρέφει στη Ζάκυνθο.

       Τα πρώτα έργα του Σολωμού είναι γραμμένα στα ιταλικά, το ίδιο και κάποια από τα έργα της τελευταίας δεκαετίας. Οτιδήποτε άλλο όμως γράφει ο Σολωμός είναι στην ελληνική γλώσσα, στην καλλιέργεια της οποίας δίνει ιδιαίτερο βάρος. Για τον ποιητή, κύριο μέλημα είναι να γράψει στη μητρική του γλώσσα, η οποία έχει υποτυπώδη παράδοση ποιητική. 

       Το 1823 γράφει τον "Ύμνο εις την Ελευθερίαν", το ποίημα που τον καθιέρωσε οριστικά και που αποτελεί τον Εθνικό μας Ύμνο (σε μελοποίηση Νικόλαου Μάντζαρου). Πρόκτειται για ένα έργο γεμάτο νεανική και επαναστατική ορμή, που αποπνέει το λυρικό ενθουσιασμό του νεαρού τότε ποιητή. Ακολούθησαν και άλλα έργα, όπως: "Ο Κρητικός", "Ελεύθεροι Πολιορκημένοι", "Ο Πόρφυρας" κλπ. Ο Σολωμός μας έδωσε επίσης και δυο πεζά: Το "Διάλογο", με θέμα τη δημοτική γλώσσα, και τη "Γυναίκα της Ζἀκυθος", ένα αινιγματικό έργο που μοιάζει περισσότερο με σάτιρα.[1]

        Το 1826 ο Σολωμός έγραψε ένα βυρωνικό έργο, τον "Λάμπρο". Ο ομώνυμος, ρομαντικός ήρωάς του αποτελεί ένα τραγικό πρόσωπο, το οποίο με τις πράξεις του προκαλεί συμφορά και πόνο όχι μόνο στους γύρω του, αλλά και στον ίδιο του τον εαυτό. Το έργο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, κατά την προσφιλή συνήθεια του Σολωμού, ο οποίος μας έχει παραδώσει πολλά έργα σε μορφή αποσπασμάτων, είτε γιατί πάσχιζε να τα οδηγήσει στην τελειότερη μορφή τους, είτε γιατί ακολουθούσε τα πρότυπα των ευρωπαίων ρομαντικών ποιητών. Ειδικά για το συγκεκριμένο έργο, ο Σολωμός είχει πει: "Ο Λάμπρος θα μείνει Απόσπασμα".

Η ημέρα της Λαμπρής

                                                     Καθαρώτατον ἥλιο ἐπρομηνοῦσε
                                                     Τῆς αὐγῆς τὸ δροσᾶτο ὕστερο ἀστέρι,
                                                     Σύγνεφο, καταχνιά, δὲν ἀπερνοῦσε
                                                     Τ᾿ οὐρανοῦ σὲ κανένα ἀπὸ τὰ μέρη·
                                                     Καὶ ἀπὸ κεῖ κινημένο ἀργοφυσοῦσε
                                                     Τόσο γλυκὸ 'ς τὸ πρόσωπο τ᾿ ἀέρι,
                                                     Ποὺ λὲς καὶ λέει μέσ' ς' τῆς καρδιᾶς τὰ φύλλα·
                                                     Γλυκειὰ ἡ ζωή καὶ ὁ θάνατος μαυρίλα.

                                                     Χριστὸς ἀνέστη! Νέοι, γέροι καὶ κόραις,
                                                     Ὅλοι, μικροὶ μεγάλοι, ἑτοιμαστῆτε·
                                                     Μέσα 'ς ταῖς ἐκκλησίαις ταῖς δαφνοφόραις
                                                     Μὲ τὸ φῶς τῆς χαρᾶς συμμαζωχτῆτε·
                                                     Ἀνοίξετε ἀγκαλιαῖς εἰρηνοφόραις
                                                     Ὀμπροστὰ 'ς τοὺς Ἀγίους, καὶ φιληθῆτε·
                                                     Φιληθῆτε γλυκὰ χείλη μὲ χείλη,
                                                     Πέστε Χριστὸς ἀνέστη, ἐχθροὶ καὶ φίλοι. 

[1] Πηγή: Λίνος Πολίτης, "Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας", Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα, 1985 (4η έκδοση), σελ. 138 κ.εξ.